Juridische Barometer | 2024
Trends Werk & Inkomen
Aantal hulpvragen over Werk & Inkomen steeg met 10%
In 2024 ontvingen we 28.069 hulpvragen over Werk & Inkomen. Na een daling in 2021 en 2022 vertoont het aantal hulpvragen over Werk & Inkomen sinds 2023 een stijgende lijn. In 2023 nam het aantal hulpvragen met ruim 6% toe, in 2024 bedroeg de stijging 10%. De stijging van het aantal hulpvragen over Werk & Inkomen heeft voornamelijk te maken met de stijging van de werkzame beroepsbevolking en de - nog steeds - krappe arbeidsmarkt.
In 2024 gingen de meeste hulpvragen binnen Werk & Inkomen over ziekte en re-integratie (5.532). Belangrijkste stijgers ten opzichte van 2023 waren afgelopen jaar de hulpvragen over faillissementen (+ 57%), reorganisatie (+ 30%), proeftijd en bepaalde tijdcontracten (+ 19%), disfunctioneren (+ 18%) en loonvordering (+ 17%).
Totaal aantal hulpvragen Werk & Inkomen
Top 5 in 2024
Grootste stijgingen t.o.v. 2023
Hoge werkdruk zorgt voor veel hulpvragen over ziekte en re-integratie
Het totaal aantal hulpvragen binnen de zaaksoort ‘Ziekte en re-integratie’ steeg in 2024 (5.532) met 5% ten opzichte van 2023 (5.275). Wij merken in onze praktijk dat een te hoge werkdruk (te weinig personeel voor het werk door de blijvende krappe arbeidsmarkt) een belangrijke oorzaak van ziekte-uitval blijft. Binnen ‘Ziekte en re-integratie’ helpen we bij hulpvragen over bijvoorbeeld doorbetaling van loon tijdens ziekte, onenigheid met de bedrijfsarts en problemen en discussies met de werkgever over het re-integratietraject.
Ook ontvangen we veel hulpvragen over ontslag na 2 jaar ziekte. Bij de in 2024 bij ons gemelde zaken werd er in de meeste gevallen gekozen voor een vaststellingsovereenkomst (vso) om de arbeidsovereenkomst te beëindigen (90%). Het alternatief - het aanvragen van een ontslagvergunning bij het UWV - kwam slechts in 10% van de gevallen voor. Belangrijkste reden: het aanvragen van een ontslagvergunning kost de werkgever meer tijd en wordt als lastiger ervaren. Dit wordt mede veroorzaakt door de huidige achterstanden bij het UWV.
Door deze achterstanden is er meestal nog geen WIA-beslissing na 2 jaar ziekte. En dat zorgt ervoor dat het onderbouwen van de ontslagaanvraag voor de werkgever veel tijdrovender en lastiger is dan voorheen. Ook werknemers die langer dan 2 jaar ziek zijn, hebben vaak de voorkeur voor een vso omdat zij het zelf meestal prettig vinden als de arbeidsovereenkomst eindigt. Dit kan anders zijn als de werknemer herstel verwacht of als er nog andere passende functies bij de werkgever beschikbaar zijn.
Op onze website werd in 2024 vaak gezocht op het onderwerp ‘Mag mijn werkgever mijn ziekmelding weigeren?’; een andere hulpvraag die we vaak krijgen. De regels over dit onderwerp zijn erg duidelijk: een werkgever mag een ziekmelding niet weigeren maar moet een bedrijfsarts inschakelen om de ziekmelding te beoordelen.
Sterke stijging hulpvragen over reorganisaties en faillissementen
Uit data van het UWV blijkt dat in de eerste 3 kwartalen van 2024 36% meer werkgevers bij het UWV melding deden van een voorgenomen collectief ontslag ten opzichte van dezelfde periode in 2023. Ook dienden 21% meer werkgevers een verzoek in om 1 of meer werknemers wegens bedrijfseconomische redenen te mogen ontslaan. Dit zien wij direct terug in het aantal hulpvragen dat we in 2024 ontvingen over reorganisaties (+ 30%). Ook zagen we een sterke stijging van het gebruik van de adviestools ‘Recht op ontslagvergoeding controleren’, ‘Recht op transitievergoeding controleren’ en ‘Ontslag bij een reorganisatie’ op onze website. Als laatste zagen wij in 2024 het aantal vaststellingsovereenkomsten met een bedrijfseconomische ontslagreden toenemen bij de door onze juristen behandelde zaken. Naast de stijging van het aantal hulpvragen over reorganisaties, ontvingen we in 2024 met 1.579 meldingen 57% meer hulpvragen over faillissementen ten opzichte van 2023 (1.008). Deze stijging ligt in lijn met de cijfers van het UWV over de stijging van het aantal faillissementen. Het aantal faillissementen ligt vaak in het verlengde van reorganisaties. Dat het aantal reorganisaties én het aantal faillissementen zo hard stijgt, laat zien hoe lastig werkgevers het op dit moment hebben door onder meer stijgende kosten, personeelstekorten, hoge inflatie, achterblijvende economische groei en de terugbetaling van coronaschuld.
Tips voor werknemers bij een betalingsachterstand of faillissement van de werkgever:
- Is de werkgever nog niet failliet verklaard? Stuur dan een aangetekende brief naar de werkgever waarin je vraagt om het loon te betalen.
- Meld de betalingsproblemen van de werkgever bij het UWV. Het UWV beoordeelt dan of er sprake is van blijvende betalingsonmacht en of je recht hebt op een uitkering wegens betalingsonmacht. Het is belangrijk dat je dit snel en op tijd doet. Het UWV betaalt bij een uitkering wegens betalingsonmacht namelijk alleen: • het loon dat de werknemer had moeten krijgen in de 13 weken voor het ontslag; • het loon over de opzegtermijn (maximaal 6 weken); • het vakantiegeld en de vakantiedagen die de werknemer had moeten krijgen in de 12 maanden voor het ontslag.
- Meld je bij de curator voor bedragen die je nog tegoed hebt van je werkgever en die niet onder de betalingsonmacht uitkering van het UWV vallen. Stuur hiervoor een aangetekende brief aan de curator waarin je aangeeft welke bedragen je nog tegoed hebt. Let op: het is niet zeker of je deze bedragen ook echt krijgt. De curator moet eerst eventuele schulden van de werkgever terugbetalen aan de Belastingdienst en andere partijen die volgens de wet voorrang hebben.
- Is je werkgever failliet? Dan vervalt helaas jouw recht op de wettelijke transitievergoeding. Je werkgever hoeft deze dus niet te betalen.
Opvallende stijging hulpvragen over proeftijd en bepaalde tijd contracten
In 2024 ontvingen we 19% meer hulpvragen over de proeftijd en bepaalde tijd contracten. In eerste instantie een opvallende stijging. Proeftijd wordt namelijk (bijna) altijd in arbeidsovereenkomsten opgenomen en hier zien we ook geen verschil in ten opzichte van eerdere jaren. Ook zagen we in 2024 geen stijging van het aantal contracten voor bepaalde tijd, wat logisch lijkt gezien de huidige krappe arbeidsmarkt. Om (goed) personeel te behouden lijken werkgevers juist geneigd om bepaalde tijd contracten eerder om te zetten naar een vast contract. De meest voor de hand liggende verklaring voor de stijging, lijkt dat de krappe arbeidsmarkt ervoor zorgt dat meer werknemers wisselen van baan. Waardoor het aantal werknemers dat bij een nieuwe werkgever eerst een tijdelijk contract met proeftijd krijgt, stijgt.
Verder valt binnen deze zaaksoort op dat werkgevers nog (steeds) niet altijd goed en op tijd uitvoering geven aan de aanzegverplichting. Werkgevers moeten werknemers met een bepaalde tijd contract minimaal 1 maand voor afloop schriftelijk laten weten óf en zo ja onder welke voorwaarden de arbeidsovereenkomst wordt verlengd/voortgezet. Hier ontvangen we nog steeds veel vragen over.
Krappe arbeidsmarkt zorgt voor hulpvragen over disfunctioneren
De stijging van 18% van hulpvragen over disfunctioneren lijkt ook te worden veroorzaakt door de krappe arbeidsmarkt. Hierdoor is het voor werkgevers lastig om goed functionerend en gekwalificeerd personeel te krijgen. Met als gevolg dat werkgevers soms genoegen nemen met minder goed gekwalificeerd personeel in de hoop deze werknemers zelf op te kunnen leiden.
Regelmatig blijkt dan na verloop van tijd dat sommige werknemers helaas niet voldoen aan de verwachtingen. Ook niet op de langere termijn na investeringen vanuit de werkgever. Zij worden dan aangesproken op hun (dis)functioneren.
Hulpvragen over loonvordering blijven divers
De hulpvragen die we in 2024 over loonvordering ontvingen (2.309) zijn heel divers. Naast een vordering om het loon gaat het bij deze vragen bijvoorbeeld ook om toeslagen, bonussen, transitievergoedingen of aanzegvergoedingen.
De stijging van het aantal hulpvragen over loonvordering (+ 17%) is mogelijk een gevolg van het toegenomen aantal werkgevers die in financiële problemen zitten.
Informatie over studiekosten- en concurrentiebeding vaak geraadpleegd
Naast de trends die we zien op basis van onze data over het aantal en soort hulpvragen dat we in 2024 ontvingen, geeft ook onze websitedata inzicht in actuele onderwerpen binnen het arbeidsrecht. Zo zien we op basis van deze data bijvoorbeeld dat er in 2024 op onze website vaak gezocht werd op Heb ik recht op loonsverhoging?, Studiekosten terugbetalen na ontslag en Concurrentie- en relatiebeding. Heb ik recht op loonsverhoging? Het hoge zoekvolume op het onderwerp loonsverhoging kan mogelijk verklaard worden door de (nog steeds) hoge inflatie en de krappe arbeidsmarkt waardoor de marktwaarde van bepaalde functies stijgt. Voordat medewerkers het gesprek met hun werkgever aangaan, kan het hen helpen goed op de hoogte te zijn van hun rechten, redenen voor loonsverhoging en hoe je het beste om loonsverhoging vraagt. Studiekostenbeding terugbetalen na ontslag Door de krappe arbeidsmarkt is het voor werkgevers lastig om volledig gekwalificeerd personeel aan te nemen, waardoor er nog (om)scholing gevolgd moet worden. Ook wisselen werknemers snel(ler) van baan door de gunstige arbeidsmarkt.
Hierdoor krijgen mogelijk meer werknemers met een studiekostenbeding te maken. Daarnaast veranderde medio 2022 de wetgeving over studiekosten na ontslag en kwam er in 2023 en 2024 steeds meer rechtspraak over dit onderwerp. Ook dit verklaart mogelijk waarom er veel op dit onderwerp werd gezocht. Concurrentie- en relatiebeding Ook het hoge zoekvolume op concurrentie- en relatiebeding wordt deels verklaard door de krappe arbeidsmarkt. Hierdoor wisselen werknemers makkelijker van baan. In veel arbeidsovereenkomsten is standaard een concurrentiebeding opgenomen. In de praktijk zien we dat werknemers bij een arbeidscontract het concurrentiebeding vaak blind tekenen in de veronderstelling dat dit beding geen stand houdt. Dit is echter zeker niet altijd het geval. En dat kan voor een onaangename verrassing leiden als de werknemer wil overstappen naar een nieuwe baan. Ook (de media-aandacht voor) het wetsvoorstel ‘Modernisering van het concurrentiebeding’ draagt bij aan het hoge zoekvolume op dit onderwerp op onze website. De behandeling van dit wetsvoorstel staat gepland voor eind 2025/begin 2026.
Belangrijke uitspraken voor Arbeidsrecht in 2024
De Hoge Raad en het Hof van Justitie deden in 2024 een aantal belangrijke uitspraken voor het Arbeidsrecht: